الفبای اوستا , دین دبیری

الفبای اوستا , دین دبیری

 زبانی که کتاب مقدس مزدیسنا بدان تالیف شده زبان اوستا نامیده میشود و خطی را نیز که اوستا بدان نوشته شده‚ باید خط اوستائی نامید ومعمولی خاورشناسان آن را زند مینامند. در تسمیه خط مزبور نیازمند به تقلیداز این اصطلاح نابجا نیستیم . این خط را نویسندگان اسلامی دین دبیره و دفیره و دفتریه یاد کردهاند و اما امروز آن را باید دیندبیری بگوئیم. ابنمقفع درجزو خطوطی که در ایران پیش از اسلام معمول بوده مینویسد که اوستا به خط دیندبیری نوشته میشد. مسعودی نیز الفبای اوستا را به نام دین دبیری ذکرکرده گوید که آن شامل 60 حرف است. نظر به اعتبار مسعودی و ابن مقفع وترکیب خود کلمه شکی نمیماند که در زمان ساسانیان‚ الفبای اوستا را دیندپیریه میگفتند چه کلمه دپیر بسا با واژههای دیگر پیوسته‚ یک دسته از لغات پهلوی آن عهد را تشکیل میداد مثل: ایران دپیر  یادپیران مهشت رئیس مستوفیان و شهر دپیر یک درجه پائینتر از ایران دپیر.
در آغاز دوره ساسانیان دو قسم الفبا‚ هر دو از ریشه سامی آرامی درایران معمول بوده: یکی از آنها را برای تشخیص پهلوی شمالی یا کلدهای ویا آذری نامیدهاند. چند سنگ نبشته قدیم عهد ساسانیان به این الفبا برای ماباقی مانده است. حدس میزنند که زمان اشکانیان نیز اوستا با همین الفبانوشته شده است. دوم موسوم است به پهلوی ساسانی که بهتدریج جای اولی را گرفته منسوخش کرد‚ از روی سکه ها و نگین انگشترها و ظروف و نسخ خطیدوام آن را تا قرن چهاردهم میلادی میتوان ثابت کرد.
در این الفبا مانند الفبای کنونی اغلب حرکات داخل حروف نیست و این خود اشکال بزرگی است برای تلفظ درست کلمات‚ و نیز گذشته از این هر حرفی ازآن چند قسم خوانده میشود مثلا یک حرف و علامت ا را و - ن - ر – ل میتوان خواند.
چون در زمان ساسانیان‚ زبان اوستا متروک شده بود اگر آن را به خط پهلوی مینوشتند تلفظ درست کلمات مقدس میسر نبود ‚ ازاینرو چارهای اندیشیده‚در الفبای معمول تصرفاتی کردند و مانند الفبای یونانی حروف مصوت را داخل حروف غیرمصوت نمودند و شاید هم در این عمل الفبای یونانی سرمشق شده باشد .
الفبای اخیر یعنی دیندبیری به اقرب احتمالات در قرن ششم میلادی یعنیچندی پیش از استیلای عرب تدوین گردیده و همین خود خدمت بزرگی به ایران اسلامی انجام داد چه پس از برچیده شدن شاهنشاهی ساسانی و به همخوردن اوضاع ایران و دیگرگون گشتن زبان و از دست رفتن خط و نابود شدن دین‚ اگر اوستا به خط قدیم پهلوی باقی مانده بود‚ قطعا امروز برای جویندگان معمائی حل ناپذیر بود.
الفبای دیندبیری‚ امروز در همه خاور زمین بهترین الفبائی است که موجوداست. در چند ساعت میتوان آن را فرا گرفت و اوستا را درست خواند. شماره حروف 44 است. قدیمترین نسخه خطی اوستا که با همین الفبا نوشته شدهاکنون در کوپنهاگ‚ پایتخت دانمارک موجود است و آن در سال 1325 م.تحریر یافته است. این نسخه را خاورشناس معروف دانمارکی وسترگارد باخود از ایران به اروپا برد.

برگرفته شده از سایت www.ariaman.com

سخنی چند پیرامون تحقیق زبان‎ها و گویشهای ایرانی

سخنی چند پیرامون تحقیق زبان‎ها و گویشهای ایرانی

به خوانندگان معلوم است که اصطلاح زبان‎‏های ایرانی منحط به زبان و گویش‎های زبان مستعمل در ایران کنونی نمی‎باشد. تعبیر مذکور مربوط است به همه‎ی زبان‎هایی که امروز در فلات ایران با آن‏ها ایرانی‎نژادان تکلم می‎کنند. مثل فارسی ایران، افغانستان و ماوراء‎النهر و جزیره‎نمای هند، کردی، لوری، گیلانی، پشتو، آسی، تاتی، تالشی، بلوچی، زبان‎های پامیری، یغنابی و غیره. دست‏‎آورد‎های علم زبان‎شناسی اثبات نمود که زبان‎های نامبرده، ریشه به زبان قوم قدیمی با نام آری ـ آریانی دارد. دوره‎ی موجودیت این زبان، تقریبا از هزاره‎ی سوم تا هزار‎ی اول قبل از میلاد ادامه داشته است. ایراتوسفن، جغرافیا‎شناس یونان قدیم ( 267 ـ 192 قبل از میلاد) کشور میان هند و بین‎النهرین را آریان می‎نامد. و اتمولوژی کلمه‎ی ایرانی به صفت فلات قاره‎ی آسیا از کلمه‎ی آری مشتق گردیده است. چنان‎چه کلمه‎ی آری در متون قدیم پارسی، به صورت آیریه و آیریه نام ثبت شده در عبارت آیریا، نام خشتره، یعنی ایران شهر یا کشور ایران، دچار می‎آید. یعنی صدای آ را به ای و ت به ه تبدیل شده‎اند و قسم آم کلمه‎ی مزبور حذف گردیده است. همین طور ایران شهر جایگزین عبارت فوق می‎شود.
تقریبا در هزاره‎ی دوم قبل ازمیلاد اقوام آری به دو دسته، یعنی هند و ایرانی تقسیم می‎شوند. در این خصوص اوستا آثار خطی قدیم‎ترین ایرانیان و ریگ‏ویدا یا ویدا، آثار خطی قدیم‎ترین هندوان، شهادت می‎دهند.
بعدا انقسام و پراکنش خود قوم ایرانی (آریایی) در حدودهای فلات ایران، از هند و چین، بدخشان و قفقاز، بین‎النهرین و آسیای مرکزی ادمه می‎یابد.
به طوری که آثار دوره‎های مختلف شهادت می‎دهند، هنوز در هزاره‎ی اول قبل از میلاد بر اثر پراکنش نژاد ایرانی زبان‎های متفرقه ظهور کردند. و مرور زمان، به تفاوت این گونه زبان‎ها افزوده است. تفاوت‎ها چنان صورت گرفته‎اند که هم اکنون مقرر و معین نمودن تاریخ یکی بودن آن‌ها، سرآغاز پراکنش و تفاوت‎ها، ناممکن گردید. با در نظر داشت تغییرات و تحولات کیفی زبان‎های ایرانی را می‎توان به سه مرحله تقسیم نمود:
1ـ دوران قدیم زبان‎های ایرانی از لحظه‎ی انقسام ایرانیان و هندوان آغاز یافته، تا قرن‎های چهارم و سوم قبل از میلاد ادامه داشته است.
2ـ دوره‎ی میانه‎ی زبان‎های ایران بلافاصله از قرن‎های چهارم و سوم قبل از میلاد آغاز و تا قرن‎های هشتم و نهم میلادی ادامه می‎یابد.
3ـ دوره‎ی نو زبان‎های ایرانی، از قرون هشتم و یا نهم میلادی (قرن دوم و سوم هجری) شروع شده و تا امروز ادامه دارد.
زبان‎های دوره‎ی قدیم و میانه‎ی ایرانی از قبیل اوستایی، پهلوی، پارسی قدیم میانه، مادی، پارتی، سغدی، باختری، خوارزمی، خوتنی، اسکیف، سکایی و سرمتی و غیره، مجموعا زبان‎های قدیم یا زبان‎های مرده‎ی ایرانی نامیده می‎شوند. البته این امر بی‎سبب نیست. زیرا اگر بعضی از زبان‎های مذکور چون مادی، اوستایی، خوارزمی کاملا از بین رفته‎اند، بعضی زبان‎های دیگر به مثل فارسی قدیم، میانه، پهلوی، سغدی، اسکیف و سرمتی، بر اثر پذیرفتن تغییرات کیفی از استعمال خارج شده و جای آن‌ها را زبان‎های جدید گرفته‎اند. مثلا در ادامه‎ی انکشاف به جای زبان فارسی قدیم و میانه، زبان‎های فارسی مستعمل در ایران، افغانستان و ماوراء‎النهر، تاتی، تالشی، گیلانی، جایگزین گردیده‎اند.
ضمنا‎ خاطر نشان کردن لازم است که حجم و سطح تحقیق زبان‎های قدیم ایرانی، خیلی گوناگون می‎باشند، زیرا عده‎ی از این زبان‎ها (اوستایی، فارسی قدیم و میانه، پارتی، سغدی و خوارزمی، سکایی و خوتنی) دارای آثار و نوشته‎های متنوع بوده و از مادی، اسکیف و سرمتی، تنها اسم اشخاص، کلمه‎های جداگانه و نام‎های جغرافیایی باقی مانده‎اند.
یک سطح نبودن یادگار‎ی‎های خطی، در کار آموزش و تحقیق زبان‎های نامبرده شواری‎هایی پیش آوردند که درباره‎اش همان ابتدا، محققین و علمای مغرب و مشرق اظهار نظر‎ها کرده‎اند. در جمله‎ی دانشمندان کشور‎های مختلف شرق شناسان سابق شوروی نیز سهم بارز خود را گذاشته‎اند و نوشته‎های خاصر مختصر تاریخچه‎ی آموزش و تحقیق زبان‎های ایرانی است.
1ـ زبان اوستایی. زبان یادگاری قدیم‎ترین خطی خلق‎های ایرانی‎نژاد، یعنی «اوستا» را زبان اوستایی نامیدند. آن کتاب مذهبی بوده و دارای متن آیات دین زردشتی می‎باشد. قسمت قدیم‎ترین اوستا متعلق به هزاره‎ی دوم قبل از میلاد است. آن تنها در آخر‎های هزاره‎ی اول قبل از میلاد و خاصه در عهد ساسانیان به رسم‎الخط آرامی ثبت گردید. قابل یاد‎آوری است که هنگام به رشته‎ی تحریر کشیدن متن‏ها به آرامی، زبان مزبور، کی‏ها از استعمال افتاده بوده است. هر چند آیه‎ها به نحوی خوانده می‎شده‎اند، کسی به زبان آن مکالمه نمی‎کرد. دست خط‎های اوستا که مورد مطالعه و آموزش محققان قرار گرفته‎اند، مربوط به قرن‎های هفت و هشت هجری می‎باشند و قدیم‎ترین دست خط آن در سال 1678 میلادی خوش نویسی شده است. تحقیق علمی زبان کتاب مقدس از قرن هیجده (دوازده هجری) آغاز می‎یابد.
سال 1771 آنکتیل دیو پرون، دانشمند فرانسه یکی از دست‎ خط‎های اوستا را در هندوستان دریافت نموده، به فرانسوی ترجمه می‎کند و خصوصیات زبانی متن را شرح می‎دهد. بعدا یک گروه زبان‎شناسان (ف. بوپ، ر. راسک، ای. بیورنوف) مواد زبان اوستا را در جریان آموزش زبان‎های هند و اروپایی (به گونه‎ی مقایسه) استفاده بردند.
فر. شپیگل، دانشمند آلمانی طی سال‎های 1802 ـ 1863 در مورد خصوصیات آوایی و شرح لغات اوستا (ترجمه‎ی قسمت‎های واندیداد، ویسپرد ویسنا) اثر سه جلدی تالیف می‎نماید.
در روسیه به طور عمومی آموزش زبان اوستا را پروفسور ک.ا.کوسوویچ در دانشگاه پتربورگ آغاز می‎کند. سال 1861 دانشمند نامبرده کتابی را تحت عنوان «چهار مقاله از زند اوستا» با ترجمه‎، شرح صرفی و ترانسکریپسیون (صورت آوایی) انتشار می‎دهد.
نصوص متن اوستای سال 1864 فر. یوستی، دانشمند آلمانی حاوی لغت و گرامری زبان اوستا بود. یکی از بهترین کتاب به تحقیق اوستا بخشیده شده، کتاب‎های در تحقیق اوستا کتاب تعلیمی و. گیگر، دانشمند آلمانی می‎باشد که سال 1879 منتشر گردیده است.
سال 1892 کتاب ا.و. یاکسون که در آن خصوصیات زبانی اوستا در مقایسه با سانسکریت مورد بررسی قرار داده شده بود، به زبان انگلیسی انتشار می‎یابد.
فر. باتولومی، ایران شناس معروف آلمان در پایان قرن 19، مشغول به تحقیق اوستا می‎شود و در نتیجه، به تالیف سه اثر پرارزشی که میانشان «قاموس زبان ایرانی قدیم» در سال 1940 دارای مقام خاصه است، کامیاب می‎گردد. در اواخر قرن 19 تهیه شدن ترجمه‎ی کامل انگلیسی اوستا همراه با شرح خصوصیات صرفی زبان آن از جانب ج. دارمستیتر در سال‎های 1892 ـ 1893، هم‎چنین تهیه‎ی متن انتقادی اوستا با سعی و کوشش گ. گلدنیر شایان ذکر است.
صف محققین زبان اوستایی در قرن 20، خیلی افزوده شد. چنان‎ چه در آلمان خ. ریخلت، خ. یونکر، ن. خارتیل، خ. هومباخ، در فرانسه ر. بنوینیست، ژ. دیوشن، گیلی من، در انگلستان، و هنینگ، خ. بیلی، گرشیویچ، در لهستان کوریلوویچ، در کشور‎های اسکاندیناوی گ. مورگن سترنه، ا. کریستنسن، ک. بار، خ. نیوبرگ، در هندوستان انکته شرپا، در آمریکا اسمیت و در شوروی سابق ا. ا فریمان، وای،‌آبایف، ای. برتلس، س. ن. سوکولوف و دیگران به حل مسایل گوناگون اوستا، از جمله خصوصیات زبانی آن همت گماریده‎اند. مثلا ر. بنوینیست دانشمند فرانسوی یکی از تالیفاتش را صرفا به تحلیل مصدر زبان اوستا بخشیده است. مستشرق س. ن. سوکولوف در کتاب خود تخت عنوان « زبان اوستایی» (سال 1961) بخش‎های گوناگون صرف، از جمله مصوتها، صامت‎ها، اسم و فعل، عبارت و جملات زبان اوستا را مورد بحث و بررسی قرار داد. کتاب تعلیمی « زبان اوستا» (1964) که متعلق به قلم دانشمند نامبرده است از نخستین کتاب تعلیمی شوروی سابق در این رشته می‎باشد.
در سال‎های 70 ـ 60 قرن کنونی به خزینه‎ی اوستا شناسی دو اثر عالم، یعنی سانکت‎پتربورگی و س. ن. سوکولوف وارد شد تحت عنوان « زبان اوستایی» (1963) و «زبان اوستا» (سال 1972) که اولی دایر به خصوصیات آوایی و صرف و نحو بخشیده شده و بعدی در شرح و تفسیر متن، نصوص با ضمیمه‏ی لغت ارایه گردیده بود.
موضوع اوستا بعدا در کتاب ای. س. براگینسگی « میراث ادبی ایرانیان»، مسکو 1984 نیز بررسی شده است. در آن به ویژه جهت‎های زبانی، آنتروپونیوم و نام‎های جغرافیایی مورد بحث قرار گرفته‎اند.
در این اواخر، ج. م. ستبلین ـ کامنسکی به تفسیر نام رستنی‎ها در اوستا دست زد و کتابی را تحت عنوان « رستنی‎ها در اوستا»، لنین گراد 1986 به طبع رسانید. این‎چنین ترجمه‎ متن روسی اوستا بصفت نصوص در انتخاب این دانشمند سال 1990 در انتشارات معارف شهر دوشنبه به طبع رسید.
2) زبان فارسی قدیم. این زبان منصوب به هزاره‎ی اول قبل از میلاد بوده توسط متن نوشته‎های شاهان هخامنش (قرون 7ـ3 قبل از میلاد) تا زمان ما حفظ گردیده است. از جمله نمونه‎ های آن را ما در آثار خطی نوشته‎ های میخی اریه رمنه و ارشم(همدان)، کروش (پاسارگاد، نزدیکی شیراز)، دارا (کوه بیستون میان همدان و کرمان‎شاه)، نقش رستم و نوشته‎های کسری اول (سوزه)، نوشته‎ های ارتکسرکس اول و غیره دیده می‎توانیم. چنان که در بالا اشاره کردیم، زبان فارسی قدیم با رسم‎الخط میخی ثبت شده است. نخستین مراتبه راجع به خط میخی هرودوت مورخ یونان باستان در قرن چهارم قبل از میلاد یاد‎آور می‎شود. آن تنها از قرن هفده (یازدهم هجری) دقت مسافران اروپایی را که از کشور ایران دیدن می‎کردند، به خود معطوف می‎نمود. سال 1621 یک نفر سیاح ایتالیایی به اسم پترا داله‎وله سطری چند از این عاملات را نوت گرفته و به نیاپول فرستاد. کمی بعد چادرین (سال 1711) کارستین نیبور (سال 1860) بدون سر فهم رفتن ]درک[ مطالب، پاره‎ای از متن را به طبع می‎رسانند. تنها در پایان قرن 18 ک. نیبور و آ. گ. تیخسن به نتیجه‎ای می‎رسند که خط نوشته‎های میخی بایستی از چپ به راست خوانده شود. فریدریش میونتریک نفر دانمارکی تنها مربوط به عهد هخامنشیان بودن سیستم خط میخی را مقرر ساخت. شخصی که واقعا نوشته‎های نامبرده را خوانده توانست، جورج فریدریش گروتیفند، معلمی از گتنگن آلمان بود. او بار اول نتیجه‎ی تحقیق خویش را سال 1802، به جمعیت علمی گتینگن ارایه نمود. با از سر ره برداشته شدن موانع عمده، در نیمه‎ی اول قرن 19 علماء به درک نمودن خصوصیات زبانی متون کوشیدند، ناشران نخستین متون فارسی قدیم را (رائولینسان از انگلستان، بیورنوف از فرانسه، ک. شپیگل، ک. کوسوویچ، تولمان) طبع و نشر نمودند.
تذکر باید داد که در تحقیق زبان فارسی قدیم خدمت تولمان و دکنت، بزرگ است. تولمان سال 1908 کتابی را تحت عنوان« زبان فارسی قدیم» به طبع رساند. این کتاب‎ حاوی ترجمه‎ی انگلیسی، شرح لغات و ترکیب اصوات، صرف و نحو بود.
تحقیق و آموزش زبان فارسی قدیم پس از انقلاب سال 1917 در روسیه با اهتمام دانشمندان ک.گ زالمان ا. ا فریمان، و ای. آبایوف، و. و. استرووه و دیگران صورت می‎گرفت. همزمان تدریس آن در دانشگاه‎های مسکو، لنین‎گراد، باکو، تفلیس، اروان، تاشکند و دوشنبه مقرر گردیدند.
راجع به زبان فراسی قدیم و هم اوستا تحقیقات پروفورسل. گ . گرتسنبرگ ، جالب دقت است. او از این زبان‎‎ها برای حل یک عده مسایل همه زبان‎های هند و اروپایی استفاده می‎کند. ثمره‎ی همین تحقیقات بوده که کتاب «لحن و جدل در زبان‎های هند اروپایی» (لنین گراد، 1982) منتشر گردید.
مسایل زیاد زبان‎های اوستایی و فارسی قدیم به طور همه جانبه مورد نظر تحقیق س. ن. سوکولوف قرار گرفت. آن‎ها را می‎توان در صفحات کتاب «مبانی شناخت زبان‎های ایرانی» (مسکو 1979) پیدا نمود.

3ـ زبان فارسی میانه. این زبان شکل کیفیتا تغییر و تحول پذیرفته‎‎ی همان زبان فارسی قدیم است. سرچشمه‎های آن بیشتر در نمود مختلف خطی محفوظ مانده‎اند.
به زبان فارسی میانه دانشمندان غربی هنوز در آغاز قرن 18 حسن توجه کرده بودند. آنکتیل دیوپرون، محقق فرانسوی اولین بار کتاب « بندهشن» را منتشر می‎سازد. شرق شناس نامبرده به خاطر تحقیق از هند با خود « فرهنگ پهلویک» و « فرهنگ آئیم» را به فرانسه می‎آورد و اسرار خط آرامی آشکار می‎شود.
دستیابی به قرائت خط آرامی، به سولوسترده ساسی، آ.گ. تیخسن، م. هاوگ، ر. ویشت، نیولدکی، آندریاس و دیگران و دیگر دانشمندان امکان تحقیق فراوان علمی داد. نتیجتا « اوستا» با آوانویسی اروپایی از جانب اشپیگل، « ارده ویرف نامغ» از جانب هاوگ، « دین‏کرد» از جانب پ.ب. سنجانا، «کارنامغ»، از جانب ی. ک. آنیتا به طبع رسانیده شدند. به اکثر کتب نامبرده لغات، مختصر صرف و نحو نیز ضمیمه کرده شد. ک. گ. زالمان، ا. برتلمی، ی. بلوخه، از جمله‎ ی محققین زبان فارسی میانه در نیمه‎ی دوم قرن نوزده میلادی می‎باشند. در این دوره کتاب ک. گ. زالمان « زبان فارسی میانه» قابل ذکر است. در کتاب نامبرده آوا، لغات، صرف و نحو زبان فارسی در مقایسه با زبان‎های دیگر شرح گردیده است.
هم‌چنین در جلد دوم کتاب « مبانی شناخت زبان‎های ایرانی»، مسکو، 1982 تصویر همه جانبه‎ی زبان فارسی میانه که به قلم و.س. راستورگویوا، و ی. ک. مویاچانوا متعلق است، شامل گردیده. از کتبی که راجع به زبان‎های قدیم ایرانی در تاجیکستان به طبق رسیده است. اثر اردشیر کریم‎اف «نصوص زبان پهلوی» (دوشنبه، 1972) و رستم جوره یوف «اتیمولوژی صد کلمه» (دوشنبه، 1965) را می‎توان نام برد.
البته دوره‎ی بعدی یا فارسی جدید توجه محققان و دانشمندان زیاد جهان و وطنی‎ را به خود جلب کرده است و در رشته‎ی آموزش، تحقیق و تدقیق زبان فارسی کامیابی‎های بزرگ علمی به دست آمده است. همزمان با ادامه‎ی تحقیقات ادامه‎ی تحقیقات دامنه‎دار در باب تاریخ زبان‎های ایرانی نیز ادامه دارند. با وجود همه‎ی این شمار زیاد عالمان و دانشمندان در رشته‎ی زبان‎شناسی و عموما ایران‎شناسی موفق به کشفیات تازه به تازه می‎شوند.

(مردم گیاه ـ گاه‎نامه‎ی علمی و عامه‎ای فرهنگ مردم ـ سال دوم شماره 1ـ2 سال 1994
(1373) ـ چاپ خانه پیوند ـ جمهوری تاجیکستان )

برگرفته شده از سایت www.ariarman.com

بهره جویی از واژه های پارسی سره

بهره جویی از واژه های پارسی سره

در این جستار کوشش شده است تا نیاز به بهره جویی از واژه های پارسی سره و پرهیز از به کارگیری واژه های بیگانه در گفتار هر ایرانی را بررسی نماییم .

همانگونه که میدانید زبان هرمردمی و هر سرزمینی همچون فرهنگ و آیینشان شناسنامه ای از روش زندگی و ویژگی های ایشان میباشد و به ویژه میان فرهنگ و زبان هر مردمی وابستگی پایداری در میان هست و نابودی هریک برابر با ویرانی دیگری می باشد.

همچنین نیک میدانیم که زبان پارسی با واژه های پارسی سره دارای ویژگی هایی هست که مایه برتری این زبان به دیگر زبان های جهان میباشد و در زیر میتوانید نامه ی "انگلس" اندیشمند و زبان شناس بزرگ به "شوپنهاور" بزرگ اندیشمند دیگر جهان درباره زبان پارسی سره بدون واژه های بیگانه را ببینید:

چند هفته‌ای‌ست که در پهنه‌یِ سخن‌وری و هنرِ خاور‌زمین، فرورفته‌ام. از زمان بهره‌برده‌ام و به آموختنِ زبانِ پارسی پرداخته‌ام. آن‌چه تاکنون مرا از پرداختن به فراگیریِ زبانِ تازی بازداشته است، از یک‌سو بیزاریِ زادیِ من از زبان‌هایِ سامی‌است و از سویِ دیگر این نکته است که به انگیزه‌یِ پهناوریِ گزارش‌ناپذیرِ این زبانِ دشوار، بی هدر دادن زمانِ بسیار، نمی‌توان در یادگیریِ زبانِ تازی به جایی رسید زیرا این زبان نزدیک به چهارهزار ریشه دارد که در دو تا سه هزار سال ریخت گرفته‌اند.

به وارون، زبانِ پارسی، زبانی‌ست بسیار ساده و آسان؛ همانا اگر این دبیره‌یِ ناخجسته‌یِ تازی نبود که گاه تا شش وات‌(حرف) کمابیش هم‌ریخت هستند و واکه‌‌ها (اعراب)نیز نوشته نمی‌شود به آسانی می‌توانستم در چهل‌وهشت تسوک(ساعت)، دستورِ زبانِ پارسی را فرابگیرم. می‌خواهم در یادگیریِ زبانِ پارسی با "پی‌یِر" دست و پنجه نرم کنم، اگر او بسیار خواهان است که با من به هم‌آوردی برخیزد، این گوی و این میدان. زمانی را که برایِ فراگیریِ زبانِ پارسی در نگر گرفته‌ام، دستِ‌‌بالا سه هفته است، اکنون اگر سرور پی‌یِر توانست در دو ماه این زبان را به‌تر از من یاد بگیرد، می‌پذیرم که او در زمینه‌یِ فراگیریِ زبان از من به‌تر است.

برای "ویتلینگ" بسیار دریغ‌مندم که پارسی نمی‌داند، زیرا اگر آشنایی با این زبان داشت می‌توانست «آن زبان جهانی را که در آرزو داشته، بیابد». به باورِ من پارسی تنها زبانی است که در آن پوییده‌‌یِ‌بی‌میان‌جی و بامیان‌جی نیست.

افزون‌برین، حافظ، پیر خراباتی را به زبان بنیادین خواندن، شوری دارد که مپرس. ... لیک بخشِ دیپِ پارسی به نفرینِ اهرمن هم نمی‌ارزد. ...

(برگردانی از نامه‌یِ انگلس به مارکس. نوشته شده در منچستر در 6 ژانویه‌یِ 1853. برگردان از نوشته‌یِ روسی پوشینه‌یِ 28 از مهینگان مارکس و انگلس. رویه‌های 222 تا 223(

ویلهلم وایتلینگ "(1871-1808) نخستین نگره‌‌پردازِ آلمانی توده‌ای. در بین کارگران به فرارسانی و گسترش و سامان‌دهی پرداخت و از هم‌وندانِ ""انجمنِ دادگری"" بود و برای آن برنامه‌ای نوشت زیر نام ""آدمی چه گونه است و چه گونه باید باشد"" (1838). کارِ وایت لینگ دوزندگی بود.

خواستِ انگلس آن کارِ وایت لینگ به نامِ ""کرویز و دستورِ همه‌گانی زبان و ویژگی‌های بنیادیِ یک زبانِ جهانی برای آدمی"" است. انگلس می‌خواهد بگوید که در زبانِ پارسی ""سان‌های"" گردانش نام باشنده نیست پس وایت لینگ که با برخی از این سان‌ها هم‌رای نیست می‌تواند این زبان را به آسودگی به نامِ زبانِ جهانی برگزیند."

ویلیام پییر (زادسال 1826)، زبان‌شناس و روزنامه‌نویس، هم‌وند "انجمن توده‌ای‌‌ها" - از کوچندگانی که در لندن زندگی می‌کرد

و همچنین استاد کزازی درباره سره گویی و سره نویسی پارسی این چنین میفرماید:

یکی از آماج‌‌های سره‌گویی و سره‌نویسی این است که از زیان‌هایی که واژگان بیگانه به ساختار آوایی و گوشنواز زبان پارسی، و هم‌چنین رسایی، پختگی و استواری آن می‌زنند، جلوگیری کنیم. این‌که زبان پارسی نمی‌باید وام‌واژه‌ها را در خود راه دهد، دیدگاهی دانش‌وارانه و بر پایه پروهان‌های زبان شناختی است. زبان پارسی بسیار پیش‌رفته است. زبانی بوده است بسیار پویا. از دید پیشینه‌شناسی زبان، پیش‌رفته‌ترین زبان کنونی است. این از آنجاست که زبان آیینه فرهنگ و ادب است. فرهنگی که پویاست، زبانی هم‌سنگ و هم‌ساز با خویش را پدید می‌آورد. فرهنگ ایرانی چون فرهنگی پویا و پیش‌تاز بوده است، زبان پارسی هماهنگ با آن بسیار دگرگون شده و پیش‌رفت کرده است. زبان پارسی امروز ساختاری دارد که با بسیاری از دیگر زبانهای جهان هم روزگار نیست. به سخن دیگر، آن زبانها از دید کاربردهای سرشتین و بنیادین، در روزگاران و در ساختارهایی مانده‌اند که دیری است زبان پارسی از آنها گذشته است. دیگر زبانهای جهان با پارسی دری یا همان پارسی نو، هم روزگار نیستند. برای نمونه با پارسی میانه سنجیدنی‌اند، حتی با پارسی‌باستان. اگر زبان پارسی که بسیار پیش‌رفته است، از این زبان‌ها که در سنجش با آن هنوز کهن مانده‌اند واژه بستاند، برخود زیان زده است. این واژ‌ه‌ها با ساختارها ، هنجارها و رفتارهای زبان پارسی سازگار نیستند. از این روی آن را گزند می‌رسانند و بر‌می‌آشوبند. بدان می‌ماند که شما پاره‌ای از پلاس یا بوریای ستبر درشت را بر پرنیانی نغز و رخشان بپیوندید و بدوزید. پیداست که این دو با یکدیگر سخت ناسازند.

نخستین و آشکارترین زیان و گزندی که زبانهای بیگانه به زبان پارسی می‌زنند آن است که بافتار آهنگین و خُنیایی و هموار و گوش‌نواز آوایی را در این زبان از میان می‌برند. واژ‌ه‌های ایرانی هنگامی که از روزگاران باستانی میانه به روزگار نو رسیده‌اند، واژه‌های پارسی شده‌اند(پارسی دری)، از دید ساختار آوایی،‌سوده و ساده و نرم و هموار گردیده‌اند. برای نمونه، یک واژه درشت‌ناک گران اوستایی مانند خورنه [Xoarnah] در پارسی شده است فر[far]. از دید ساختار آوایی، به فرجام خود رسیده است؛‌یعنی واژ‌ه‌ای مانند «فر» بیش از این سوده و کوتاه نمی‌تواند بشود. اما واژه‌هایی که ما از زبانهای دیگر می‌ستانیم، می‌توانند واژ‌ه‌های درشت و گران و ناهموار باشند که آن ساختار دلاویز آوایی را از میان می‌برد. ولی خواست سره‌نویسان بازگشت به زبان زمان روزگار فردوسی نیست؛ اگر نوشته‌ها و سروده‌های پارسی گرایانه امروز به زبان فردوسی می‌ماند، از آن روی نیست که آن نویسنده یا سراینده، آن زبان را به کار می‌گیرد یا می‌خواهد به شیوه فردوسی بسراید. از آنجاست که زبان پارسی بدان سان که استاد توس یا سعدی به کار گرفته است، از دیدی دیگر، نزدیک‌ترین زبان به زبان سرشتین پارسی است. هنگامی که ما می‌کوشیم به این زبان برسیم، خواه‌ناخواه، آنچه به دست می‌آوریم، نزدیک فردوسی خواهد بود؛ بی نیازی زبان پارسی از واژه‌های بیگانه زبان پارسی زبانی است توانمند و بی‌نیاز. اگر گاهی به وام‌واژه‌ها نیاز دارد، این نیاز در همان مرز و اندازه‌ای است که هر زبان می‌تواند داشته باشد، و گاه بسیار کمتر از بسیاری از دیگر زبان‌ها نیازمند وام‌واژه‌هاست. این توانمندی در زبان پارسی برمی‌گردد به سامانه و دستگاه واژه‌سازی در این زبان که بسیار نیرومند و کارآمد و آفرینش‌گرانه است و حتی بی‌کرانه است. ما می‌توانیم بی‌شماره در پارسی واژه بسازیم. زبان پارسی مانند بسیاری از زبانهای جهان کالبَدینه نیست؛ بدین‌سان که پیمانه‌ها و ریخت‌های از پیش نهاده‌ای برای واژه‌سازی در این زبان نمی‌بینیم. زبان پارسی بسیار نرمش‌پذیر است؛ به موم می‌ماند: خود را با توان زبانی در به کار برنده خویش دم‌ساز می‌گرداند. هر چه مایه و توان و دانش شما در زبان پارسی بیش‌تر باشد، این زبان را آسان‌تر و مایه‌ورتر می‌توانید به کار بگیرید. برای همین است که این زبان در جهان سرود و سخن و چامه شده است. برای آنکه سخن‌ور می‌تواند آنچه را در درون او می‌‌گذرد، به یاری این زبان روشن‌تر و رساتر باز گوید. او زبان پارسی را بیش از هر زبان دیگر می‌تواند از آن خود کند و می‌تواند زبانی ویژه و شیوه‌یِ شناختی در پارسی برای خود بیابد. برای نمونه، یکی از واژه‌های بسیار آشنا در زبان پارسی، واژه «دست» است. با این واژه می‌توان ده‌ها واژه ساخت؛ گذشته از آن واژه‌ها که دیگران پیش از این، از این واژه ساخته‌اند. بسنده است که این واژه را با واژه دیگر بپیوندید تا واژه‌ای نو به دست آید: فرادست، فرودست، زیردست، زبردست، بالادست، پایین‌دست، دستاویز، دستبند، دستگیره و... گاه می‌توانیم فرهنگی خرد از واژگانی را که تاکنون با این واژه ساخته شده است فراهم بیاوریم. از این روی، این زبان در سرشت و ساختار، زبانی تُنُک‌مایه نیست که از برآوردن نیازهای روز ناتوان باشد و بخواهد از وام واژه‌ها بهره برد. ناتوانی، کم‌بود و بی‌توشی از زبان پارسی نیست، از کسانی است که این زبان را به کار می‌گیرند.

 از این روی می‌توان از واژگان بیگانه بپرهیزید؛ برای واژگانی که به هر انگیزه‌ای در این زبان راه جسته است، برابرهای پارسی بیابیم؛ اندک‌اندک این واژه‌ها را هم از زبان برانیم؛ و آن واژگان دیگر را به جای آنها بنشانیم. ما اگر گاهی اندک نیاز داشتیم که واژه‌ای را از زبان دیگر بستانیم، برآنم که ‌می‌توانیم چنین کرد. زبان پارسی سره و پالایه شده از واژه های بیگانه ویزگی های نیک بسیار دیگری هم دارد که بازگویی همه آنها در این جستار نمیگنجد. باری... به خوبی میدانید که ایران دارای پیشینه ای 10هزار ساله میباشد و این پیشینه هیچ گاه به دور از فرهنگ و شهر آیین (تمدن) و پیشرفته و اندیشمندانه نبوده و سازش کاری و مهرورزی و راستی همیشه از برجسته ترین ویژگی های این مردم بوده است. در برابر این پیشنه گزشته کشورهای باختری (اروپایی و امریکایی) را هم بازنگری نمایید که به راستی به جز جنگ و بهره جویی و دزدی از کشورهای دور و نزدیکشان چه کرده اند و چه دارند؟ از یونان و روم و اسپانیا گرفته تا امریکا که بی ریشه ترین کشور جهان می باشد و پیشنه ای فراتر از یک پنجم یا یک سوم ما هم ندارند. با این همه امروز که زبان انگلیسی زبانی جهانی و بین مردمی می باشد دارای همخوانی و همسانی های بیشماری با زبان دیگر کشورهای باختری می باشد. زنهار با این همه همانندی زبانی میان اینها و همچنین همسانی دبیره ای شان (خط نوشتاری) هرگز مردم هیچیک از این کشورهای نوبرآمددیده نشده که با هم میهنان خود به زبان انگلیسی گفتگو نمایند. برای نمونه زبان فرانسوی با اینکه همخوانی های فراوانی ددر وازه ها با زبان انگلیسی دارد و دبیره هایشان نیز همسان میباشد به اندازه ای زنهارداری بر زبان خویش دارند که هرگز با هم میهن فرانسوی خویش انگلیسی گفتگو نمیکنند و سال گزشته که در همایشی یکی از بازرگانان به انگلیسی سخنرانی کرده بود بسیاری از باشندگان برای نشان دادن ناخشودی خود در میان سخنرانی وی از همان نخست به هنگام سنرانی وی از همایش بیرون ایستاده بودند. و همچنین نیک میدانید این کشورها گزشته از اینکه پیشینه ای نه همچون ایران چند هزاره ای ونکه (بلکه) چند سده ای بیشتر ندارند از نگر زمانی نیز دوری و نزدیکی چندانی در پیدایش یکدیگر ندارند لیکن به هیچ بهایی زبان خویش را با بودن این همه همانندی زبانشان با زبان انگلیسی نادیده نمیگیرند. همچنین زبان چینی و ژاپنی نیز دارای ایراد ها و کاستی های فراوانی بوده به گونه ای که اموزش این زبان از دبستان تا دانشگاه  25 سال به درازا می انجامد و در پایان هم یک چینی از شهری چنانچه با هم میهن خویش از شهری دیگر گفتگو کند تا نوشتارهای یکدیگر را نبینند سخن هم را نمیفهمند و دبیره آنان نیز که بیش از 400 واج میباشد نگاره گری هر واژه به شیوه کنده کاری مردم غارنشین می باشد و با این همه هنوز تا هنوز این زبان را تا پای جان گرامی میدارند و هیچ واژه بیگانه ای را به واژه های ناکار امد خودشان برتری برای بهره گیری نمیدهند.

همچنین فردوسی بزرگ نیز کسی بود که سده ها پیش در زمانی که زبان پارسی رنگ نابودی را به خود دیده بود با تلاش و رنجش های سی ساله و خستگی نا پذیر خویش دوباره به این زبان جانی دوباره بخشید و آن را از نابودی رهایی داد. اینک در پاسخ کسانی که به کارگیری واژه های بیگانه به جای واژه های پارسی در گفتگوهای روزانه را برتری میدانند و همه کوششان پیشی گرفتن در بهره گیری از این دسته واژه ها میباشد و به خرده گیری از پارسی سره گویی و نویسی میپردازند باید گفت شما چگونه نام ایرانی را با خود یدک میکشید زمانی که با ده هزار سال پیشینه با این شهر آیین و اندیشه های نیکی که از گزشته برای ما مانده بهره گیری از واژه های کشورهای هزار و اندی ساله را که برخی از آنها یک دهم ایران هم پیشینه ندارند برتری میدهید و اینگونه با همه توان در نابودی زبان پارسی میکوشید؟ آیا شما خود زبانی که به آن گفتگو میکنید با این واژه های  بیگانه را میدانید چیست ؟ هرنامی را میتوان بر آن نهاد به جز پارسی. گروهی نیز هستند که بهره جویی حافظ وسعدی و بزرگاین چون ایشان از چند واژه تازی در سروده های خویش را بهانه ای بر لگد کوب نمودن زبان شیرینی پارسی میدانند . فراموش نکنیم که حافظ و سعدی ایرانی تبار و پارسی زبان بودند و اگر گه‌گاه برای هم‌آوا کردن سروده‌های خود، ناگزیر برخی از واژه‌های تازی را نیز به کار برده‌اند این نباید دست‌آویزی باشد برای ما تا از زیر بار خویش‌کاری بگریزیم و با ندانم‌کاری‌های خود زبان پارسی را آن‌چنان به واژه‌های تازی بیالاییم که حافظ و سعدی هم از دریافت آن ناتوان بمانند. اگر به سروده‌های حافظ و سعدی و مولوی و خاقانی و منوچهری و دیگران بنگریم، هزاران هزار واژه‌ی ناب پارسی را در سروده‌های آنان خواهیم یافت که ما امروزه از روی بی‌انگاری به جای آن‌ها واژه‌های تازی را به کار می‌بریم. برای نمونه آنان گفته‌اند «چنبر» ما می‌گوییم «دایره»، آنان گفته‌اند برابری، ما می‌گوییم «تساوی»، آنان گفته‌اند «کژ و مژ» ما به شیوه‌ی تازیان می‌گوییم «کج و مج»، آن‌ها گفته‌اند «پس‌آب» ما می‌گوییم «فاضل‌آب» آن‌ها گفته‌اند سخن، ما می‌گوییم «حرف» آن‌ها گفته‌اند «گفتار» ما می‌گوییم «مقوله» ... این‌ها و سدها نمونه‌ی دیگر همانند این‌ها نشان می‌دهند که درد ما درد حافظ و سعدی نیست.

درد ما درد تنبلی و گریز از زیر بار خویش‌کاری است. ما می‌خواهیم به دست‌آویز پاس‌داری از سروده‌های سعدی و حافظ و دیگران کار را بر خود آسان‌تر کنیم و گرنه هر کسی می‌داند که این سخن گفتن و نوشتن به پارسی نه تنها آسیبی بر سروده‌های سعدی و حافظ نمی‌زند و راه را بر دریافت سخن آنان نمی‌بندد، ون‌که پیاله‌ی فرهنگ ما را فراخ‌تر و روان‌حافظ و سعدی را شادمان‌تر می‌کند. اگر ایرانی به جای «عطش» بگوید «تشنگی» و به جای «عفونت بگوید «گندیگی، بدبویی، چرکینی» حافظ وسعدی نه تنها از او آزرده نخواهند شد ون‌که سپاس‌گذار او نیز خواهند گردید. گروهی دیگر هستند که میگویند ما چون مسلمانیم باید از واژه های اسلامی درگفتارمان بهره بگیریم.! در پاسخ ایشان باید گفت مسلمان بودن جای و ارزشمندی خود را دارد و کسی هم نگفته که آیین دینی اسلام را به زبان پارسی انجام دهید. پیروان هردینی زبانی ویژه ی دین خود دارند که در آیین و گردهمایی های دینی از آن بهره میجویند و در گفتار روزانه خویش به زبان مادری و میهنی خودشان گفتگو میکنند و این دو هیچ آسیبی برای هم ندارد و بهانه ای برای خودداری از گفتگو به زبان مادری برای ما ایرانیان نمیتواند باشد. برخی دیگر که میگویند هرکسی دیدگاهی دارد و سهش(احساس) خوبی از به کارگیری واژه های بیگانه در گفتارشان به ایشان دست میدهد ! بیگمان خوبی و خوشایندی این سهش نیز نزد ایشان برامده از نادیده گرفتن خویشکاری گرامیداشت زبانی که پیاله ی فرهنگی بی همتا و ارزشمند و پرمایه میباشد هست. ناگفته پیداست که با داشتن این همه ویژگی های ارزشمند و برتری ها در زبان پارسی سره که در بالا بخش کوچکی از انها نیز بازگو گردید با نگرش به انچه گفته شد کسانی که با اگاهی به این برتری ها و ویژگی ها باز هم از به کارگیری واژه های تازی خودداری مینمایند جز خودخواهی و کوشش بر از میان بردن این زبان و فرهنگ آماج دیگری در کارشان دیده نمیشود. نباید فراموش کرد که خاک و مرز هر سرزمینی تن آن و فرهنگ و زبانش روان آن میباشد و بیگمان اگاه هستید که در آدمی آسیب و کاستی های روانی مایه بیماری و آسیب های تنی میشود و به همین گونه آسیب دیدن و نابودی زبان و فرهنگ هر مردمی نیز دیر یا زود مایه آسیب و نابودی خاک و مرزهای سرزمینشان خواهد بود و برایند آن را تا کنون هم دیده ایم که چگونه با نادیده گرفتن فرهنگ بی همتا و زبان شیرین پارسی تنها یک پنجم از سرزمینی که ایران نام داشته امروز برای ما مانده و دیگر به کارگیری واژه های بیگانه در زبان پارسی و خودخواهی و آسوده پزیری بس است . آلفوس دوده میگوید: مردمی که شکست خورد تا زمانی که زبان خود را نیک پاس بدارد گویی کلید زندانش را در دست دارد.(و بیهوده هم نیست که چینیان و ژاپنی ها هیچ واژه ای نمانده از ساخته ها و نوآوری های امروزی کهبا این همه دشواری و ناکار امدی در زبانشان (وارونه زبان پارسی سره ) از انگلیسی به زبان خود برگردان نموده اند و وازه ای برای آن ساخته اند.) بر پایه انچه گفته شد چنانچه به راستی اندک سهش و مِهری به این بوم و بر و ارزش های آن داریم شایستگی و بایستگی بر این میباشد که تاجایی که شدنی است از به کار گیری واژه های بیگانه به جای پارسی سره خود داری نموده و و افزون بر این از به کارگیزی هفت واج شوم ( ح - ق - ص - ض - ث - ط - ظ - )هم در نوشتار خویش خودداری نماییم و تلاش در فراگیری  واژه های ارزشمند و گرانمایه ی پارسیِ سره در گفتار و نوشتارمان داشته باشیم .

www.ariarman.comبرگرفته شده از سایت